Σφουγγάρια

ΣΠΟΓΓΟΙ / ΣΦΟΥΓΓΑΡΙΑ

Κυριακή Λιακοπούλου

Τα σφουγγάρια αναπτύσσονται, εξαρτώνται και επιβιώνουν από το περιβάλλον στο οποίο ζουν.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ανήκουν στο ζωικό βασίλειο, αφού διαπίστωσε την ύπαρξη αίσθησης σε αυτά. Μεταγενέστερα, ο Πλίνιος και ο Αιλιανός διατύπωσαν ότι οι σπόγγοι συστέλλονται και διαστέλλονται με την παρουσία ανάλογου ερεθίσματος.

Πολύ αργότερα τον 16ο αιώνα, ο Rondelet, o Lamark, o Cuvier, το 1940 η Hyman και o Brien προσδιόρισαν την οριστική τοποθέτηση των σπόγγων στα Μετάζωα.

Τα σφουγγάρια ανήκουν στο φύλο Ποροφόρα (Porifera). Μέσω των χιλιάδων πόρων τους αντλούν ποσότητες νερού και φτάνουν στο τριπλάσιο του όγκου τους ανά ώρα. Ο σκελετός των σπόγγων εξαφανίσθηκε με τους αιώνες και τη θέση του πήραν ίνες σπογγίνης, δηλαδή, το κοινό επεξεργασμένο σφουγγάρι. Οι σπόγγοι έχουν σπάνια αρχιτεκτονική, βασισμένη σε ένα σύστημα σωλήνων νερού που σχηματίζουν μαιάνδρους. Στα σημεία που διακόπτουν οι μαίανδροι, υπάρχουν θάλαμοι που περιέχουν χοανοκύτταρα, μέσα στα οποία αποθηκεύεται μεγάλο μέρος της τροφής τους (οργανική ύλη). Μετά την τροφή τους αποβάλουν το νερό από το οποίο έχουν πάρει όλα τα βακτήρια. Από αυτή τους τη λειτουργία οι σπόγγοι ονομάζονται και θαλάσσια βιολογικά φίλτρα. Ας αναφέρουμε, ωστόσο, τα είδη τους. Τα σφουγγάρια διακρίνονται σε «άγρια» και «ήμερα» ή σε εμπορικά και σε μη εμπορικά. Τα εμπορικά είδη των σπόγγων, που συναντώνται στο Αιγαίο και στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο είναι:

Καπάδικο.

Σφουγγάρι σχεδόν σφαιρικό. Η κάτω επιφάνειά του είναι τραχιά και με αυτή προσφύεται στο υπόστρωμα. Το χρώμα του είναι σκούρο καφέ και αλιεύετε σε βάθη από 9 μέχρι 80 μέτρα. Αλιευτικά πεδία βρίσκονται στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα, στις Κυκλάδες και την Εύβοια.

Ματαπάς

Προέρχεται από μικρά βάθη. Το χρώμα του μεταβάλλεται αντιστρόφως ανάλογα προς τη θολερότητα. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα η αίσθηση του βελούδου που δημιουργεί η λεπτή του αφή. Αλιευτικά πεδία βρίσκονται στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα, στη Σάμο και την Εύβοια σε βάθη μέχρι 100 μέτρα.

Αυτί ελέφαντα

Οι σφουγγαράδες το λένε «λαγόφυτο» ή «ψαθούρι» ή «λαφίνα» ή «αυτί ελέφαντα».

Το σχήμα του μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία του. Όμως, κατά την ενήλικη φάση της ζωής του, το σχήμα αλλάζει τελείως, γίνεται ελασματοειδές και θυμίζει βεντάλια. Το χρώμα του είναι γκρίζο-μπλε και η διάμετρος του φτάνει το 1 μέτρο. Προτιμά τα κοραλλιογενή υποστρώματα και συναντάται σε βάθη 60 έως 100 μέτρα.

Tσιμούχα

Πρόκειται για τη γνωστή «τσιμούχα» ή αλλιώς «δερματώδης σπόγγος». Το χρώμα της εξωτερικά είναι μαύρο προς γκρι και εσωτερικά καφέ σκούρο και θυμίζει πολλές φορές το χρώμα της σκουριάς. Προτιμά τα κοραλλιογενή υποστρώματα και συναντάται σε βάθη 25 έως 100 μέτρα. Αλιευτικά πεδία βρίσκονται στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα και στις Κυκλάδες.

Η ασθένεια των σφουγγαριών

Το 1986 μία τρομερή ασθένεια κατέστρεψε ολοσχερώς όλα τα αλιευτικά πεδία της Μεσογείου. Ο πανικός των σφουγγαράδων ήταν μεγάλος. Από τη μια οι αρχές μιλούσαν για ρύπανση, από την άλλη οι ψαράδες για ραδιενέργεια από το ατύχημα του Τσερνομπίλ. Το μόνο σίγουρο ήταν η καταστροφή των αλιευτικών πόρων. Στα άρρωστα σφουγγάρια παρατηρήθηκε ασυνέχεια στη δομή των ινών σπογγίνης, καταστροφή των κυτταρικών μεμβρανών και λύση των κυττάρων.

Μέσα σε λίγες ημέρες είχε ολοκληρωθεί η ολοσχερής καταστροφή των σπόγγων, ενώ μια έντονη μυρωδιά υδρόθειου αναδυόταν από την εγγύς περιοχή. Η μεγάλη ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε η ασθένεια, κατά την περίοδο της έξαρσης, φθάνει τα όρια της επιδημίας εκρηκτικού τύπου. Η ασθένεια είχε επιπτώσεις σε όλους τους εδραίους οργανισμούς και εξαπλώθηκε σε βάθη από 0-50 μ. Μπορούμε σήμερα να πούμε με βεβαιότητα ότι η ασθένεια πέρασε από συγκεκριμένα μονοπάτια, ακολουθώντας πιστά το θαλάσσιο ρεύμα της «Λεβαντίνης». Σήμερα τα αλιευτικά πεδία ανακάμπτουν και αυτό οφείλεται στις μετακινήσεις των προνυμφών των σφουγγαριών. Το γεγονός αυτό μας εξασφαλίζει ότι η σπογγαλιεία θα συνεχίσει την παραδοσιακή εξελικτική της πορείας και δεν θα καταλήξει μουσειακό έκθεμα με μεγάλο κοινωνικό ενδιαφέρον. Εάν στηριχθούν οι εμπλουτισμοί των αλιευτικών πεδίων, η σπογγοκαλλιέργεια, η έρευνα στην απομόνωση φαρμακευτικών πρώτων υλών και η πιστοποίηση της ποιότητας, η οποία θα διαχωρίσει το μεσογειακό σφουγγάρι από τα άλλα, τότε οι προοπτικές του κλάδου είναι ευοίωνες και πολλά υποσχόμενες για το άμεσο μέλλον.

ΠΗΓΕΣ:

https://coolweb.gr/ti-einai-sfouggari-zwo-fito/
https://geonews.gr/